Zatopienie „Empress of Canada”

Jan Borowczyk-Forester por./kpt.lotnictwa, zeszyt 38

Życie było skarbem największym

W połowie listopada 1942 r. do Armii Sił Zbrojnych na Środkowym Wschodzie nadszedł apel Szefa Sztabu z Londynu o ochotnicze zgłoszenie do służby w Lotnictwie Polskim w Anglii. Po badaniach lekarskich opuściłem 18 listopada 3 Dywizję Karpacką i przybyłem do stacji zbornej lotników w Khanaquin w Iraku.

Personel wojskowy w drodze do Anglii był w tym okresie wojny kierowany drogą okrężną ze Środkowego Wschodu przez Indie i Południową Afrykę, by uniknąć podróży przez Morze Śródziemne pełne niemieckich łodzi podwodnych.

Grupa ochotników polskich pod dowództwem por. Janusza Trojanowskiego, liczyła w transporcie do Polskich Sił Zbrojnych 250 ludzi:10 podoficerów, 215 żołnierzy, 25 kobiet ochotniczek.

Czytaj dalej →

Na tropie zdrady

Aleksander Łempicki „Łukomski” „Howerla”, zeszyt 38

Było to w grudniu 1943 roku. „Ponury” przyjechał z oddziału na krótki urlop. Leczył świerzb, chorował na wątrobę i wieczorami opowiadał niekończące się historie. A było czego słuchać. Kampania francuska, szkolenie spadochronowe w Wielkiej Brytanii, lot do Polski, dywersja w „Wachlarzu” na odcinku Kijów – Odessa, Warszawa, słynny Pińsk, partyzantka w okręgu radomskim, jego oddział, jego żołnierze, jego oficerowie. „Ponury” był zakochany w swoich żołnierzach. Pamiętam, jak przez dwa wieczory pomagałem mu w porządkowaniu czegoś w rodzaju kart ewidencyjnych. Przewijały się setki pseudonimów. Szczupłe i suche dane, jak wiek, wykształcenie, a nawet znajomość języków obcych, potrafił uzupełniać opowiadaniami, z których niemal każde miało coś z legendy. Przerywałem mu czasem mówiąc nieśmiało, że przecież nigdy nie skończymy roboty. Przesuwał wtedy palcem wzdłuż listy o dwa czy trzy pseudonimy dalej, i opowiadanie rozpoczynało się od nowa. Inna część Polski, inne koleje losu, różne środowiska – ale zawsze ta sama żądza walki z Niemcami.

Czytaj dalej →

Cichociemni – Ludwik i Bernard Wiechułowie

Jerzy Krauze „Gryf”, zeszyt 38

Urodzili się 30 lipca 1920 r. w Katowicach, w patriotycznym, o katolickich tradycjach, domu Franciszka Wiechuły, uczestnika 3 powstań śląskich. Do szkoły podstawowej i gimnazjum uczęszczali w Katowicach. Obydwaj też uzyskali w czerwcu 1939 r. matury, ale w różnych szkołach licealnych: Bernard w elitarnym Liceum im. Górskiego w Warszawie, Ludwik u sióstr Nazaretanek, również w Warszawie. Obydwaj byli bardzo zaangażowani w pracy w ZHP, tak że w roku 1938 każdy z nich otrzymał stopień podharcmistrza.

Cc por./kpt. Bernard Wiechuła „Maruda”, 1992.

Początek okupacji niemieckiej był dla rodziny Wiechułów bardzo dramatyczny. Ojciec Franciszek, jako były powstaniec śląski, niemal natychmiast po wkroczeniu Niemców na teren Śląska był poszukiwany przez gestapo. Uciekł więc na teren Generalnej Guberni. Najstarszy syn, Henryk, bardzo aktywny harcerz, również w pierwszych dniach okupacji został aresztowany przez gestapo i zamordowany. Wkrótce także zmarł ojciec na zawał serca po otrzymaniu wiadomości o śmierci syna. Młodsi synowie, bliźniacy, Ludwik i Bernard postanowili czynnie walczyć o Polskę. Jako „kandydaci” na kleryków, zaopatrzeni w fałszywe niemieckie paszporty wyjechali oficjalnie do Włoch na „studia teologiczne”. Pociągiem z Raciborza przez Wiedeń i Villach dotarli do Mediolanu, skąd na podstawie nowo wydanych polskich paszportów 4 lutego 1940 r. przekroczyli granicę włosko-francuską i na terenie Francji zgłosili się do organizującej się Polskiej Armii.

Czytaj dalej →

Porucznik Zygmunt Proch – policjant, żołnierz AK – szef kontrwywiadu Obwodu Iłżeckiego AK

Marian Budzyński „Świerk”, zeszyt 38

Por. Zygmunt Proch.

Zygmunt Proch urodził się 12 maja 1906 r. w Kawęczynie, w powiecie sochaczewskim, w rodzinie o bogatych tradycjach historycznych i patriotycznych. Dziadek uczestnik Powstania Styczniowego, ojciec był żołnierzem Legionów Polskich.

Szkołę podstawową ukończył w 1922 r., a egzamin maturalny zdał w Gimnazjum Towarzystwa im. Jana Zamojskiego w Warszawie w 1928 r. W tym też roku rozpoczął naukę w Szkole podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu. Po jej ukończeniu został skierowany na 6-miesięczną praktykę w 6 baterii 28 Pułku Artylerii Lekkiej w Rembertowie. W 1929 r. rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Warunki materialne zmusiły go do podjęcia w czasie studiów pracy w charakterze nauczyciela domowego.

Czytaj dalej →

Inżynier Franciszek Przeździecki „Konrad”, „Rafał”

Jerzy Krauze „Gryf”, zeszyt 38

Inż. Fr. Przeździecki w 1933 r. Szef Wydziału Zapalników w Państw. Fabryce Amunicji w Skarżysku-Kamiennej.

Miałem zaszczyt nie tylko znać osobiście Franciszka Przeździeckiego, ale również w pewnym okresie zbliżyć się prywatnie do jego domu, kreowanego patriotyzmem, zaangażowaniem w sprawy Polski oraz wysokim poziomem kultury i intelektu. Inżynier Przeździecki znaczną część swego zawodowego życia poświęcił przemysłowi zbrojeniowemu Kielecczyzny – w Skarżysku Kamiennej, Kielcach oraz Centralnym Okręgu Przemysłowym.

Urodził się 2 października 1897 roku w Łyszkowicach, ziemi skierniewickiej. W 1914 r. ukończył w Warszawie średnią szkołę mechaniczno-techniczną. W tym samym roku wstąpił do Związku Strzeleckiego, a następnie POW, w ramach której ukończył „Wolną Szkołę Oficerską”, po czym został skierowany do Rosji, gdzie pracował w fabryce pocisków artyleryjskich. W Moskwie, po zdaniu egzaminu maturalnego, wstąpił na Wydział Mechaniczny miejscowej Politechniki. W lipcu 1918 r. powrócił do Warszawy i z chwilą powstania odrodzonego państwa polskiego, w październiku 1918 r., zgłosił się do organizowanego Wojska Polskiego. Otrzymał przydział do 1 p.a.p., a następnie do Oddziału Artylerii Naczelnego Dowództwa, z którym uczestniczył w wojnie bolszewickiej 1920 r. Przeniesiony do rezerwy podjął studia na Politechnice Warszawskiej i otrzymał dyplom magistra inżyniera mechanika technologii specjalnej (wojskowej).

Czytaj dalej →

Porucznik rezerwy Wojciech Józef Lipiński

Jerzy Krauze „Gryf”, zeszyt 38

Cechą szczególną bohaterów jest skromność, a oni sami wybitne swoje czyny uważają za rzecz całkiem normalną. Skrywają skrzętnie wielkość swojego bohaterstwa tak, że niezmiernie trudno jest wydobyć z nich wszystko to, czym można by wypełnić przynajmniej kilkanaście życiorysów. Takim skromnym, wyjątkowym bohaterem jest Wojciech Lipiński, mój przyjaciel z okresu międzywojennego.

Urodzony 12 listopada 1921r. w Bliżynie, jednak od dziecka aż do wybuchu wojny w 1939 roku mieszkał w osiedlu Fabryki Amunicji w Skarżysku, gdzie pracował jego ojciec. Ukończył gimnazjum i liceum im. A. Witkowskiego, należąc do elity uczniowskiej. Zawsze elegancki, dobrze ułożony, przystojny, a przy tym wysportowany, o szczególnym zainteresowaniu lotnictwem szybowcowym. Coroczne wakacje w ostatnich klasach licealnych poświęcał nauce pilotażu. Do wojny uzyskał najwyższą kategorię „C” pilota szybowcowego.

Czytaj dalej →

M/S „CHROBRY”

Jerzy Krauze „Gryf”, zeszyt 38

„Chrobry” przewożący brytyjskich lotników wpływa do portu Harstadt.

W roku 1946 ukazała się w Londynie książka Michała Kochańskiego pt. „Ostatni rejs”, w której opisuje on krótką historię życia polskiego transatlantyku m/s „Chrobry”, sam będąc od pierwszego rejsu członkiem załogi statku. W oparciu o tę książkę Stanisław Strumph Wojtkiewicz opublikował w cyklu opowiadań „Z walk floty handlowej” artykuł pt. „Życie i śmierć m/s >>Chrobry<<”. Czytelnikom chciałbym przedstawić krótką kronikę tego najpiękniejszego i najmłodszego w polskiej flocie motorowca.

Dynamicznie pozbywająca się zacofania gospodarczego po pierwszej wojnie światowej Polska szczególnie aktywnie zagospodarowała niewielkie, liczące zaledwie 140 km (łącznie z Mierzeją Helską) wybrzeże morskie. Z rozmachem rozbudowywano port w Gdyni, rozbudowywano flotę handlową, wojenną, a także pasażerską. Na krótko przed drugą wojną światową zakupiono za granicą 4 duże, transoceaniczne statki pasażerskie do obsługi linii amerykańskich. Były to m/s „Piłsudski” (wrzesień 1935) i m/s „Batory” zakupione w stoczniach włoskich, oraz m/s „Sobieski” wodowany 25 sierpnia 1938r. w brytyjskiej stoczni w Newcastle i m/s „Chrobry” zbudowany w duńskiej stoczni Nakskov, który przypłynął do Gdyni w pierwszych dniach lipca 1939r. Należy przy tym pamiętać, że przed wojną pasażerski ruch lotniczy odgrywał minimalną rolę, szczególnie na tak odległych trasach, jak z Europy do Ameryki.

Czytaj dalej →

Tajna radiostacja

Bronisław Sobczyński „Jasny”, „Kosynier”, zeszyt 38

Doskonale zostało wybrane stanowisko dla radiostacji odbiorczo-nadawczej 2 DP Leg. AK, nawet wymarzyć nie można było lepszego w warunkach okupacji hitlerowskiej. Tym doskonałym miejscem był kościół poklasztorny w Klimontowie (powiat Sandomierz).

Tutaj radiostacja pracowała dzień w dzień przez wiele miesięcy w roku 1943 i 1944 pełniąc ważną funkcję, zwłaszcza dla zrzutów broni, i szczęśliwie nie została wykryta przez niemieckie namiary goniometryczne.

Być może, że swoje szczęście zawdzięczała stacja wyjątkowym warunkom geofizycznym, ciekawej konfiguracji tego terenu. Bo oto zbliżając się spadzistą szosą opatowską do Klimontowa, na jakieś sto metrów przed wylotem ulicy, można zauważyć krzyż żelazny po prawej stronie, który wyłania się tak nieoczekiwanie, jakby wyrastał spod ziemi, i po chwili znowu znika – zapada się w ziemię. Patrzącemu na to zjawisko po raz pierwszy trudno byłoby domyślić się, że krzyż ten znajduje się na szczycie tego właśnie kościoła, dokładnie ukrytego za wzniesieniem terenu.

Czytaj dalej →

W Kedywie i partyzantce (3)

Tadeusz Chmielowski – „Klon”, „Bartek”, „Walter”, zeszyt 38

Wólka Plebańska – dzienny napad na pociąg 4.09.1943 r.

Po znanej akcji kilkugodzinnego opanowania miasta Końskie w nocy z 31sierpnia na 1 września 1943 r., dokonanej przez Zgrupowanie por. „Robota” Waldemara Szwieca, szczegółowo opisanej przez różnych autorów, wszyscy żołnierze oddziału zostali umundurowani w ćwiczebne uniformy Werhmachtu.

Zaledwie zdążyliśmy oswoić się z nowymi mundurami, wyczyścić starannie broń i uzupełnić amunicję, a w moim przypadku wygoić obolałą piętę, gdy rankiem 4 września poderwał nas „Robot” do nowej akcji. Już od dwóch tygodni w rozmowach żołnierzy znajdowała wyraz chęć powtórzenia napadu na tzw. Urlauberzug, podobnie jak to miało miejsce pod Michniowem. Taki pociąg urlopowy był najdogodniejszy do zdobycia ze względu na niezorganizowany charakter masy żołnierskiej, niezdolnej przeto do efektywnej obrony. Teraz właśnie „Robot” postanowił spełnić pragnienie swoich żołnierzy, wybierając jako miejsce akcji Wólkę Plebańską, najbliższą od naszego miejsca postoju, stację kolejową. Miała to być akcja w biały dzień.

Czytaj dalej →

Ostatnie dni partyzanckiego pułku

Eugeniusz Wawrzyniak „Puszczyk”, zeszyt 38

W matni

Oderwanie się 25 pp AK od nieprzyjaciela 5 listopada 1944 r., po starciu pod Bokowem, i zaszycie w lasach Nadleśnictwa Niekłań jeszcze podczas dnia, uchroniło pułk przed niewątpliwą klęską.

Ponad 30 godzin minęło już od ogłoszenia alarmu w lasach przysuskich. W tym czasie nie było nawet godziny normalnego wypoczynku. Bezustanna walka i dziesiątki kilometrów morderczych marszów, bez ciepłej strawy, pod ciągłym ostrzałem, w warunkach niebywałego napięcia nerwowego, bez perspektywy ludzkiego wytchnienia. W tych dniach żołnierze 25 pp AK poznali bezwzględne prawa twardego partyzanckiego życia. Ich twarze stały się szare, zacięte. Oczy zaczerwienione od zmęczenia i niewyspania. I znowu przygotowania do następnego odskoku, pozostawanie bowiem w tym rejonie grozi osaczeniem i w konsekwencji dalszymi nieobliczalnymi stratami.

W lesie, na wysokości Kolonii Szczerbackiej, zbierają się nadwerężone drużyny włączane do macierzystych plutonów i kompani. Około godziny 17:00 mjr „Leśniak” zarządził odprawę oficerów. Pobieżny przegląd stanu osobowego wykazał, że po ostatnich dwóch walkach siły pułku stopniały do około 580 żołnierzy. Złożyło się na to: brak całej 2 kompanii oraz II plutonu z 1 kompanii, I plutonu 2 kompanii cekaemów (które wysłano po odbiór zrzutu) i ponad 80 rannych oraz 23 poległych.

Czytaj dalej →