(Special Operations Executive – Kierownictwo Operacji Specjalnych)
Wstęp

Działania dywersyjno-wywrotowe prowadzono podczas wojen od bardzo dawnych czasów. Są nam znane z historii starożytnej, średniowiecznej i współczesnej. Tajne akcje terrorystyczne, sabotażowe i psychologiczne towarzyszyły wojnom w średniowieczu i współcześnie. Miały one różne cele i różnego rodzaju zasięg. Ich metodą działania zawsze było zaskoczenie wroga, wyrządzenie możliwie największych strat materialnych i w siłach ludzkich, wywołanie uczucia strachu, dążenie do zniszczenia sił fizycznych i morale wojska. Formy działań były niejednolite, ale uzależnione od możliwości wykorzystania techniki i przygotowania ludzi, wykonawców zadań. Były zawsze otoczone najściślejszą tajemnicą, znane na ogół tylko małej grupie. Termin, zakres i etapy wykonania były zależne od sytuacji politycznej i wojskowej, a nasilenie akcji od możliwości osiągnięcia bliższego lub dalszego zamierzonego celu.

Akcje te z czasem stawały się coraz bardziej ryzykowne i coraz bardziej kosztowne.
Z historii wiemy, że tego rodzaju działania wspierali szpiedzy lub były oparte całkowicie na materiałach wywiadowczych. Charakteryzowała je przebiegłość, podstęp, zaskoczenie i szybkość działania.

Podczas II Wojny Światowej działania te nasiliły się i obejmowały całe terytoria, a użycie sił i środków było ogromne, nieporównywalne do żadnej z dotychczasowych wojen. Takim klasycznym przykładem w toku przygotowań do napaści na Polskę była zorganizowana przez hitlerowców V Kolumna, łącznie z prowokacją w Gliwicach. Dywersja, prowokacja, akcje wywrotowe, propagandowe, psychologiczne towarzyszyły armii hitlerowskiej w czasie podboju innych państw Europy i ZSRR. Akcje te często opracowywano i przygotowywano w okresie pokoju, aby je realizować i nasilać w czasie wojny. Niektóre z nich miały decydujący wpływ na losy wojny, bądź na pewnych jej etapach, często w ogóle umożliwiając wykonanie określonych operacji frontowych.

Sabotaż, działania wywrotowe i prowokacje stanowią więc nieodzowną część akcji dywersyjnych. Obejmują one na ogół 3 fazy działań.

1. Faza przygotowania.

Przenikliwa infiltracja na terytorium wewnątrz kraju, który ma być podbity lub gdzie mają być prowadzone działania wojenne, przenikanie do masmediów, środowisk intelektualnych, wojskowych a niekiedy do polityków. Stanowi to zarzewie wojny.

2. Faza czynna.

Nasilone nasyłanie agentów, specjalistów od sabotażu, dywersji i prowokacji. Często są prowadzone działania represyjne. Uzbrojenie i szkolenie wojskowe mniejszości narodowych i wyznaczanie zadań wykonawczych.

3. Faza przed samym wybuchem wojny.

Efektywne działania dywersyjno-sabotażowe, wprowadzenie zamieszek wśród ludności, niekiedy zabójstwa polityczne. Organizowanie zgrupowań bojówek i aktywne współdziałanie. Stosowanie różnych form zastraszania.

Na te wszystkie formy działań aparat policyjny i wojskowy (obrona terytorialna) powinien być przygotowany i prowadzić stałe rozpoznanie, aby móc im skutecznie przeciwdziałać.

Agresywne plany III Rzeszy, jak aneksja Austrii, zajęcie Czechosłowacji pod pretekstem ochrony ludności niemieckiej w Sudetach, wymusiły na brytyjskich sferach wojskowych podjęcie prac nad niekonwencjonalnymi działaniami w przypadku dalszych planów wojennych Niemców. Jeszcze przed wybuchem II Wojny Światowej zaczęto rozważać zagadnienia prowadzenia wojny metodami „wywrotowymi”. Zajęcie się problemem prowadzenia nieregularnej wojny przeciwko nieprzyjacielowi powierzono powołanemu w kwietniu 1938 r. w Ministerstwie Wojny specjalnemu oddziałowi General Staff Research (GS/R). Zlecono mu, aby korzystając z doświadczeń I Wojny Światowej zajął się badaniami różnych możliwych działań dywersyjnych i propagandy antyniemieckiej. Sięgnięto również do brytyjskich doświadczeń w zwalczaniu irlandzkiego ruchu podziemnego.

Szefem tego oddziału został mjr John C. F. Holand, a jego jednym ze współpracowników był mjr Collin Gubbins, późniejszy szef SOE. Równolegle kilku oficerów było zatrudnionych nad tym tematem w kierownictwie trzech rodzajów broni, opracowując optymalny model działań nieregularnych i możliwości wykorzystania do tych działań różnego rodzaju uzbrojenia i sprzętu.

Wiosną 1939 r. podjęto badania nad możliwością działań sabotażowo-dywersyjnych na kontynencie europejskim w państwach, które mogłyby znaleźć się pod okupacją niemiecką. Gubbins z kilkoma oficerami odbył kilka tajnych wizyt w państwach bałtyckich, Polsce oraz krajach położonych wzdłuż rzeki Dunaj. Wymieniono doświadczenia poszukując dogodnych warunków do działań nieregularnych. W Polsce w II Oddziale Sztabu Głównego działaniami nieregularnymi zajmowała się Ekspozytura nazwana Komitet-7 (K-7). Znane są fakty, że oficerowie II Oddziału szkolili i przygotowywali w różnych rejonach Polski zakonspirowane grupy, 10-15 osobowe, do działań dywersyjno-sabotażowych na zapleczu wroga. Grupy te wyposażono w broń i sprzęt minerski. Również we Francji organizowano kilkuosobowe grupy oraz tworzono niewielkie składy broni i sprzętu do sabotażu na liniach komunikacyjnych.

Tej samej wiosny w Wielkiej Brytanii oddział GS/R przeorganizowano w Military Intelligence Research (MIR) i rozpoczęto praktyczne zajęcia z dywersji i sabotażu. Zainteresowanie MIR skupiało się też na sabotażu dostaw surowców strategicznych, jak ruda szwedzka, rumuńska ropa, oraz dywersji na liniach żeglugowych i komunikacji lądowej wykorzystywanych dla dostaw surowców. W MIR pracowało ok. 50 oficerów różnych specjalności.

Należy wspomnieć, że w ramach przygotowań do nieregularnych działań zorganizowano też Centrum Wywiadu Przemysłowego. Początkowo była to komórka funkcjonująca jako przedsiębiorstwo prywatne, a od 1935 r. instytucja państwowa, z zadaniem penetrowania ważniejszych ośrodków przemysłowych zachodniej Europy.

Przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych (Foreign Office) w Departamencie Propagandy utworzono specjalną służbę EH (Electra House), która na wypadek wojny będzie zajmować się„wojną propagandową”.

Najbardziej zaawansowane prace w tych zagadnieniach były prowadzone w wyspecjalizowanej instytucji brytyjskiego wywiadu Secret Intelligence Service (SIS). W SIS powstał oddział „D”, którego zadaniem było przygotowanie konkretnych planów „wywrotowych” przeciwko Niemcom na terenach mogących znaleźć się pod ich okupacją. Oddział ten został podzielony na dwie sekcje: SO-1, przygotowującą propagandę wywrotową i ekonomiczną, oraz SO-2, która zajmowała się wypracowaniem metod sabotażu i organizowaniem małych zespołów do technicznego wykonania zadań.

Jak wynika z powyższych faktów, Anglicy znacznie lepiej byli przygotowani do wojny niekonwencjonalnej niż inne państwa. W. S. Churchill interesował się, jak sam mówił, problemami „wojny niedżentelmeńskiej”. Już wcześniej, jako Pierwszy Lord Admiralicji w rządzie A. N. Chamberlaina przedstawił koncepcję utworzenia korpusu wolnych strzelców, którzy po przeszkoleniu byliby wykorzystywani do działań dywersyjnych. Ponadto już wówczas brytyjska strategia wojenna przewidywała istotną potrzebę wspierania i pomoc materiałową dla ruchów oporu w celu prowadzenia działań wywrotowych.

Podpalić Europę

II Wojna Światowa w dość szybkim tempie objęła rozległe terytoria i wiele narodów, co wymusiło szereg zmian w dotychczas prowadzonych działaniach dywersyjno-sabotażowych, prowadzonych w bardzo odległych miejscach od swoich baz. Po upadku Francji ciężar działań przeciwko hitlerowskiej machinie wojennej spadł głównie na Wielką Brytanię, a po wypowiedzeniu wojny w 1941 r. – również na Stany Zjednoczone Ameryki Półn. W Anglii wprawdzie istniały komórki wywiadu i kontrwywiadu Intelligence Service (MI-5 i MI-6), nie były jednak przygotowane do działań na tak dużą skalę. USA posiadały rozbudowaną sieć wywiadu i kontrwywiadu, ale ich działania były skierowane przede wszystkim w rejon Pacyfiku i na dalekowschodni, azjatycki obszar działań – w pierwszym więc etapie nie były zaangażowane w wojnę w Europie.

W tej skomplikowanej sytuacji rozległych działań, które przebiegały jednocześnie w Europie, Płn. Afryce, Wschodniej Azji, na Pacyfiku i Morzu Północnym, stało się koniecznością uzgodnienie między aliantami zamierzeń wojennych, w tym również akcji sabotażowo-dywersyjnych.

Na krótko przed upadkiem Francji strategia brytyjska uległa gwałtownej zmianie, gdyż nie można już było działać dotychczas znanymi, klasycznymi środkami i według ogólnie przyjętych schematów. Szefowie Sztabu Imperialnego w dniu 25 maja 1940 r. przedstawili rządowi brytyjskiemu memoriał stwierdzający, że Niemców można jeszcze pokonać wojną ekonomiczną przez ataki lotnicze na cele o znaczeniu gospodarczo-wojennym, a ponadto oddziaływaniem na morale (prowadząc wojnę psychologiczną), jak również zwiększeniem działań sabotażowo-dywersyjnych oraz wywoływaniem powstań w krajach okupowanych. Wielka Brytania, zaangażowana w walkę z Japonią na Dalekim Wschodzie, z Niemcami w Afryce Płn. i w obronie własnego terytorium, znajdowała się w trudnej sytuacji wojskowo-politycznej.

Po kapitulacji Francji powołano w Londynie w 1940 roku 3 tajne biura: w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, w Ministerstwie Wojny i Ministerstwie Gospodarki Wojennej, dla przekształcenia przemysłu na produkcję wojenną. Te 3 biura, po połączeniu się, stanowiły zalążek przyszłego Kierownictwa Operacji Specjalnych, który podjął olbrzymie zadanie wspomagania działań wojennych w Europie i na Dalekim Wschodzie. Był to również moment zwrotny przyszłych działań wojennych, u podstaw których leżała wizja szeroko i na dużą skalę skoordynowanych działań wywiadowczych i dywersyjno-sabotażowych oraz przygotowania do tych działań zaplecza ludzkiego i techniczno-produkcyjnego.

 

 

 Premier Winston Chirchill na pierwszym posiedzeniu tej supertajnej organizacji powiedział do nowo mianowanego Ministra Wojny Ekonomicznej: „A teraz idźcie i podpalajcie Europę”. Odtąd wszystkie ważne przygotowane i realizowane przez aliantów działania na frontach II Wojny Światowej dokonywały się przy udziale Kierownictwa Operacji Specjalnych SOE (Special Operations Executive).

Organizacja
Na czele powołanej 16 lipca 1940 r. SOE stanął Minister Wojny Ekonomicznej (Minister of Economic Warfare), dr Hugh Dalton. Organizacja ta stała się oddziałem wykonawczym działań wywrotowych w krajach zajętych przez państwa „Osi”. Strategicznie podlegała Komitetowi Szefów Sztabu Imperialnego, operacyjnie – Ministerstwu Lotnictwa i Marynarki, materiałowo – Ministerstwu Gospodarki Wojennej, politycznie – Ministerstwu Spraw Zagranicznych. Postulaty i sprawy działalności SOE były przedstawiane i rozpatrywane na najwyższym szczeblu, a decyzje – zależnie od ogólnych planów wojennych i sytuacji operacyjno-strategicznych. Sztab SOE w dużej części rekrutował się z oficerów wywiadu i kontrwywiadu oraz oficerów specjalistów wszystkich dziedzin wojskowości. Głównym celem tej organizacji był wywiad, dywersja i akcje specjalne.

W czasie wojny nazwa „Special Operations Executive” znana była wąskiej grupie ludzi z najwyższego szczebla dowodzenia. Istnienie tej organizacji i jej zadania stanowiły jedno z najbardziej ściśle służbowych tajemnic. Dzieliła się na szereg komórek organizacyjnych, które wykonując określone zadania często nie znały ich celu i przeznaczenia. Stosowana była wielostopniowa zasada tajności realizacji zadań.

Dla sprawniejszego wykonywania postulatów SOE utworzono oddziały-przedstawicielstwa: w Admiralicji Brytyjskiej – pod kryptonimem NID (Q), w Ministerstwie Wojny MO-i (SP), w Ministerstwie Lotnictwa i Marynarki AJ-10. Również Ministerstwo Spraw Zagranicznych miało swój kontakt z tą organizacją. Dla prowadzenia szeroko zakrojonych prac badawczych i poszukiwań nowych technologii budowy prototypowej aparatury oddano do dyspozycji SOE ośrodki badawcze przedsiębiorstw pod nazwą „Joint Technical Board” i „Inter-service Research Bureau”.

Kierownictwo operacji otrzymało wszechstronny priorytet dla wykonawstwa powierzonych mu zadań. Do najważniejszych należały niżej wyszczególnione.

1. Nawiązywanie kontaktów i utrzymywanie łączności z wewnętrznymi siłami ruchu oporu w krajach okupowanych, gromadzenie informacji o sytuacji wojskowej i politycznej w tych krajach.
2. Udzielanie poparcia moralnego, pomocy finansowej i materiałowej tym ruchom, które będą aktywne, a ich programy wyzwoleńcze będą dla SOE możliwe do przyjęcia.
3. Kierowanie propagandą radiową i drukowaną (gazetkami, ulotkami) przeznaczoną dla krajów okupowanych, powodującą sianie niepokojów, rozprężenia i destrukcji.
4. Organizowanie i przeprowadzanie w krajach okupowanych operacji specjalnych, akcji sabotażowych i dywersyjnych.
5. Opracowywanie planów walki zbrojnej sił ruchu oporu i ogólne kierownictwo tą walką.

Główny Sztab SOE znajdował się w Londynie w gmachu przy ulicy Baker Street No 64, później poszerzono jego rozlokowanie w sąsiednich budynkach. Dla zachowania tajemnicy, zasadą było nie przyjmowanie żadnych interesantów na terenie Sztabu i podległych biur. Agenci, pracownicy SOE, kontaktowali się z zainteresowanymi i omawiali wykonawstwo zadań w przydzielonych im specjalnych pomieszczeniach, pokojach hotelowych itp. Kiedy Niemcy rozpoczęli systematyczne bombardowania lotnictwem i rakietami V-1 i V-2, większość oddziałów SOE rozlokowano poza Londynem, na terenie majątków ziemskich w Szkocji, w miejscowościach Grendon, Poundon, Dunbar, Bister, nazywając je kryptonimami: Stations 53-A, 53-B, 53-C, 53-D. Do tajnych czterech wielkich ośrodków radiowych, laboratoriów, ośrodków szkolenia dywersji i sabotażu oraz wielu innych rozlokowanych na terenie Anglii komórek organizacyjnych SOE prowadziło ze sztabu na Baker Street ponad 200 linii telefonicznych bezpośredniego połączenia wysokiej częstotliwości, trudnych do podsłuchu.

Łączność działała za pomocą dalekopisów, aparatów telefonicznych typu „scrambler”. Kodowana łączność radioliniami decydowała o sprawności działań. Do dyspozycji tej organizacji przekazywano najnowszą technologię i specjalnie wyselekcjonowanych ludzi-ochotników. We wszystkich państwach okupowanych przez Niemcy hitlerowskie, w zależności od potrzeb, były rozbudowane agendy wywiadu i dywersji. W Polsce wywiad i dywersja były oparte głównie na rozbudowanych i szkolonych przez cichociemnych komórkach zaliczanych przez Brytyjczyków do Tajnej Armii Polskiej – Armii Krajowej.

Przy Regionalnym Sztabie SOE w Londynie była usytuowana Sekcja Polska, która współpracowała z VI Oddziałem Specjalnym Sztabu N. W. w sprawach związanych z zaopatrzeniem w materiały wojenne (zrzuty i ich transport lotniczy), szkoleniem dywersyjnym (cichociemnych) i innych działań wykonywanych przez polski personel. W końcu 1943 r. utworzono w Bari (płd. Włochy) filię Sekcji Polskiej połączonej z czeską, podległą Sztabowi Regionalnemu SOE w Kairze, pod krypt. „Force-139”, który ściśle współpracował z polskimi Bazami Przerzutów w południowych Włoszech.

Na zamaskowanych lotniskach w Anglii znajdowały się do dyspozycji SOE: 138 i 161 dywizjony RAF’u, samolotów specjalnego przeznaczenia dalekiego zasięgu oraz tajna baza zaopatrzeniowa w Tempsford. Do wspomnianych eskadr byli kierowani najwyższej klasy lotnicy i nawigatorzy. Po zajęciu przez aliantów południowych Włoch, jesienią 1943 r. zorganizowano kolejną materiałowo-techniczną i lotniczą bazę, w której działaniach znaczny udział mieli Polacy. W basenie Morza Śródziemnego operowały, wykonując zadania SOE, ponad to 2 dywizjony w Płn. Afryce – 624 brytyjski i 885 amerykański, a we Włoszech – 148 brytyjski dywizjon RAF’u i Polska 1586 Samodzielna Eskadra lotnictwa specjalnego dalekiego zasięgu, podległe Bałkańskim Siłom Lotniczym.

Oprócz tego Kierownictwo SOE dysponowało lekkimi samolotami „Whitley” i „Lisander”, bliższego zasięgu, dla przerzutu agentów i transportu mniejszych bagaży i sprzętu, a w dywizjonach specjalnego przeznaczenia – dalekiego zasięgu „Halifaxy” i „Liberatory”.
W porcie morskim na rzece Helford, na zachód od m. Falmonth, w dyspozycji tej organizacji cumowało 5 dalekomorskich statków rybackich i 20 małych statków 20-tonowych w pełnej gotowości do przerzucenia ludzi i sprzętu do brzegów Francji, Hiszpanii i w rejon m. Śródziemnego.

Działania
Jak wspomniałem, sztab główny SOE był ulokowany w Londynie, a jego agendy i oddziały głównie na terenie Szkocji. Tam też znajdował się sztab regionalny, obejmujący swoja działalnością Europę Zach. W Londynie i okolicy były rozmieszczone kierownictwa sekcji narodowych. Drugi sztab regionalny został utworzony w końcu 1941 r. w stolicy Egiptu, Kairze – będącego wówczas pod protektoratem Wielkiej Brytanii. Utworzenie tego sztabu było związane z działaniami wojennymi w Płn. Afryce oraz agresją niemiecką wiosną 1941 r. na Bałkanach – zajęciem Grecji i Jugosławii.

Sztab ten obejmował swoją działalnością i wpływami kraje bałkańskie i kraje przyległe do wschodniego i północnego basenu m. Śródziemnego, Bliski Wschód oraz od 1943 r. Polskę i Czechosłowację. Pod koniec 1943 r. po zajęciu części południowych Włoch, aby przybliżyć wykonawstwo zadań operacyjnych, filię tego sztabu przeniesiono do włoskiego miasta portowego Bari. Tam też zlokalizowano niektóre sekcje narodowe.

Obydwa sztaby regionalne podległe sztabowi głównemu w sprawach organizacyjnych otrzymywały również dyrektywy działań od naczelnych dowódców teatrów wojennych, na których wyznaczono im działania. Dyrektywy obejmowały głównie wspieranie zadań na poszczególnych frontach wojennych.

Rozbudowano znacznie zasadnicze piony SOE.
Pion SO-3 obejmował planowanie operacyjne, realizację zabezpieczenia materiałowo-technicznego, służby pomocnicze, współpracę z przemysłem i laboratoriami, magazynowanie i pakowanie oraz służby rozliczeniowo-finansowe.

Pion SO-2, operacyjny, zajmował się: szkoleniem agentów, wywiadem, bezpośrednio kierowaniem dywersji i sabotażu, współpracą i udzielaniem pomocy oraz wsparcia materiałowego ruchom oporu i organizacjom wojskowo-wyzwoleńczym w krajach okupowanych.

Pion SO-1, zajmował się propagandą destrukcyjną. Od sierpnia 1941 r. został przekształcony w Samodzielny Zarząd Wojny Politycznej – Political Warfare Executive (PWE).

Funkcjonowanie tej organizacji opierało się na sekcjach narodowych, które były odpowiednikami krajów okupowanych przez Niemców. Rozproszone dotychczas w różnych organach państwowych i instytucjach siły i środki, a głównie wysiłki organizowania, kierowania, udzielania pomocy w podziemnej walce narodom okupowanym, zostały połączone pod jednym Kierownictwem Operacji Specjalnych.

Ministerstwo Wojny Ekonomicznej, zwane też popularnie „Ministerstwem Blokady”, w którego strukturze było podporządkowane SOE, przekazywało do realizacji dyrektywy o charakterze ekonomiczno-sabotażowo-dywersyjnym, natomiast z Ministerstwem Spraw Zagranicznych uzgadniano zabezpieczenie odpowiednich wpływów politycznych na terenie danej działalności. Nadzór nad całością poczynań tego Kierownictwa sprawował Komitet Szefów Sztabu, który wyznaczał dyrektywami priorytety działań w poszczególnych regionach, obszarach lub krajach.

SOE dość szybko zyskało sobie pozycję organu ogólnopaństwowego i zajęło znaczące miejsce w brytyjskiej polityce i strategii. W ciągu 5 lat wojny było głównym instrumentem działań brytyjskich w Europie i na Bliskim Wschodzie, wszędzie tam, gdzie toczyły się działania wojenne. Zadania tej organizacji nie ograniczały się tylko do dywersji i sabotażu w ramach wojny ekonomicznej, ale obejmowały niektóre funkcje innych resortów, a przede wszystkim Ministerstwa Wojny i Ministerstwa Spraw Zagranicznych, oraz współpracowały w wielu innych dziedzinach: wywiadu, łączności, przemysłu zbrojeniowego, zabezpieczenia materiałowo-techn., uzbrojenia i innych. Działania te zostały wysoko ocenione w brytyjskiej strategii wspierania europejskich ruchów oporu i uznane jako „czwarta siłą zbrojna”, po wojskach lądowych, lotnictwie i marynarce.

SOE, stając się organizacją wykonawczą działań wywrotowych w krajach zajętych przez państwa „osi”, było uwarunkowane współpracą z kierownictwami ruchów podziemnych, tajnymi organizacjami i rządami emigracyjnymi tych krajów.

Sztabowi Regionalnemu w Londynie, obejmującemu swoją działalnością Europę Zach., podlegały niżej wyszczególnione sekcje narodowe.

Dwie Sekcje Francuskie – sekcja RF współpracująca z ruchem oporu „Wolna Francja” (Francais Libres) generała de Gaulle i sekcja „F”, tzw. niezależna, skupiająca inne patriotyczne środowiska niepodległościowe. Związane to było ze specyficzną sytuacją, w której początkowo tylko część Francji (północna) została okupowana, a pozostała podporządkowana kolaboracyjnemu rządowi marsz. Petaina. Ponadto wytworzyła się nieufność do Anglików po incydencie zatopienia przez nich części floty francuskiej 3 lipca 1940 r. na m. Śródziemnym w ramach akcji „Cataputt”. Zniszczenia floty dokonano, aby nie dopuścić do przekazania jej Niemcom.

Sekcja „EU/P” obejmowała współpracę ze środowiskami polonijnymi we Francji, Belgii, Holandii i Luksemburgu. Była ona jedną z pierwszych i najaktywniejszą na terenie Francji, organizując tajną ewakuację żołnierzy do Anglii różnymi drogami. Spośród 10 000 polskich żołnierzy pozostałych we Francji po jej kapitulacji, od lutego 1941 r. przerzucono do Wlk. Brytanii ok. 1500 żołnierzy, którzy zasilili polskie jednostki. Większość zdemobilizowanych Polaków rząd Vichy zatrudnił do prac w 16 sformowanych kompaniach roboczych.

Sekcja „X” działająca na półwyspie Iberyjskim.

Sekcja „DF”, której zadaniem były przerzuty i powroty agentów, kurierów oraz różnych specjalistów.

Sekcja polska oraz od połowy 1943 r. filia sekcji polskiej i czeskiej pod krypt. „Force-139”, podlegały Sztabowi Regionalnemu w Kairze.

Sekcje pozostałe: „N” holenderska, „T” belgijska, duńska i norweska.

Sztab Regionalny SOE w Kairze obejmował swoją działalnością ponadto Bliski Wschód, Bałkany i kraje wschodniej i północnej części m. Śródziemnego, któremu były podporządkowane:

Sekcja grecka, jugosłowiańska i albańska

Sekcja włoska – sekcja bliskowschodnia.

Sekcja „D” – rumuńska, węgierska, bułgarska utworzone w 1943 r.

Schemat organizacyjny SOE/OSS i podporządkowania operacyjnego przedstawia rysunek.

Wszystkie sekcje w miarę potrzeby współpracowały ściśle z SIS (wywiadem), Centralnym Biurem Informacji i Walki, Zarządem Walki Politycznej i innymi agendami. W sprawach szczególnie ważnych i pilnych zwracano się do Szefa Sztabu Imperialnego lub Gabinetu Wojennego Premiera.

Ze względu na konieczność zachowania maksimum bezpieczeństwa i tajności, poszczególne sekcje nie znały się wzajemnie, nie znały zadań innych sekcji. Każda pracowała według własnych metod i stosownie do warunków swego kraju, w przekonaniu, że jest najlepsza i najsprawniejsza. Zadania misji wojskowych prawie zawsze różniły się między sobą, jednak środki techniczne, broń, systemy komunikowania się były takie same, dostarczane przez Centralę.

Metody działania były niekonwencjonalne, zupełnie odmienne od tradycyjnych. Główną i najważniejszą zasadą była całkowita tajemnica, a podstawowym działaniem zaskoczenie, sabotaż i dywersja, oparta na prawach wojennych.

Z podobnymi zadaniami powstała w 1942 r. amerykańska organizacja OSS (Office of Strategie Service), która została zintegrowana z SOE w Kwaterę Główną Sił Specjalnych, podejmując na kontynencie europejskim szereg wspólnych operacji specjalnych pod krypt. „Frantic”.

Opisywana w artykule historia SOE jest genezą powstania tak dużych ruchów partyzanckich w Europie. W 1945 roku Organizacja ta została rozwiązana, a jej archiwa, w zależności od szczebla działań, otrzymały klauzulę 75 lub 100 lat tajności. Doświadczenia wojenne tej Organizacji wykorzystywano jeszcze długo w okresie powojennym, w działaniach na Dalekim Wschodzie, w Wietnamie, Korei, Kambodży i w lokalnych wojnach w Afryce Środkowej.

***

Na zakończenie należy podkreślić, że w walkach oddziałów partyzanckich charakterystycznymi cechami są: sabotaż, dywersja, zaskoczenie i często działania niekonwencjonalne. Osiągnięcie celów jest zależne od sposobu i rodzaju działań. W okresie II Wojny Światowej oddziały partyzanckie były wykorzystywane dla wsparcia działań ogólnowojskowych na szczeblu taktycznym i operacyjnym dla osiągnięcia zamierzonego celu. Metody i środki są stale udoskonalane i współcześnie bez zaopatrzenia materiałowego zawierającego uzbrojenie i sprzęt trudno jest wykonywać zadania. Takim zaopatrzeniem były konspiracyjne zrzuty lotnicze.

Klasycznym przykładem użycia w operacjach wojskowych na dużą skalę oddziałów partyzanckich, jakie w czasie wojny miało miejsce we Francji, Jugosławii, Grecji i płn. Włoszech. W przygotowaniach uczestniczyły wojskowe Misje SOE. Również polskie partyzanckie oddziały Armii Krajowej, na zlecenie brytyjskiego Komitetu Szefów Sztabu, brały udział w strategicznej operacji w 1943/1944 niszczenia linii kolejowych oraz transportów wojskowych żołnierzy i sprzętu wojennego, kierowanych z frontu wschodniego na front zachodni podczas przygotowywanego, a nastepnie dokonywanego lądowania wojsk alianckich w płn. Francji. Dla wykonania tego zadania, w zrzutach lotniczych były dostarczane znaczne ilości materiału wybuchowego – „plastiku”, zapalników, min kolejowych, min samochodowych i innego sprzętu minerskiego. W ramach tego zadania szkolono grupy minersko-dywersyjne, które następnie na liniach kolejowych dokonały dywersji powodujących znaczne straty i opóźnienia transportów. Do naszego kraju dokonano 966 operacji lotniczch, w czasie których przerzucono 345 skoczków spadochronowych (cichociemnych) wyszkolonych przez SOE w wykonywaniu i kierowaniu dywersją. W zasobnikach i paczkach zrzucono ponadto 590 ton metrycznych broni i sprzętu.