Wstęp

W 2004 roku obchodzić będziemy 60. rocznicę prowadzonych przez Armię Krajową działań w ramach „Planu Burza”. Rozpoczęte we wschodnich Okręgach AK na zapleczu frontu wschodniego działania bojowe, łącznie z powstańczym Korpusem Warszawskim AK, stanowiły dużą siłę i bazę operacyjną. Od strony wojskowej walka oddziałów – jednostek wojskowych AK – był to efekt długotrwałych i trudnych prac przygotowawczych, szkolenia kadry dowódczej i żołnierzy, prowadzonego w pełnej konspiracji. W okresie od lutego do września 1944 r. brało udział czynnie około 100 000 żołnierzy i oficerów spośród pół miliona członków. Pod względem politycznym było to zaprzeczenie kłamliwym twierdzeniom „o staniu z bronią u nogi”. Walczące na zapleczu frontu niemieckiego oddziały AK związały znaczne siły wojsk wroga. Największe wiązało Powstanie Warszawskie, które pozbawiło wojska 9 Armii Pancernej ważnego węzła komunikacyjnego zaopatrzenia frontu i stanowiło poważną obawę odcięcia tym wojskom, broniącym przedmościa praskiego, drogi odwrotu.

Przygotowania

Intensywne przygotowania do szeroko zakrojonych działań partyzanckich i z kolei bojowych działań wojskowych rozpoczęto już od jesieni 1943 r. Z początkiem lipca 1944 r. Sztab Okręgu „Jodła” ukończył prace nad operacyjnym „Planem Burza” i planem powstania powszechnego określonego kryptonimem „Deszcz”. Opracowano szczegółowo zadania dla oddziałów „Jodły”, które poprzedzono wywiadowczą analizą rozmieszczenia jednostek Wehrmachtu i sił policyjnych – żandarmerii, określając je jako „wyspowe”. Mimo silnych garnizonów niemieckich w miastach i akcji pacyfikacyjnych, terytorium Okręgu nie było przez Niemców całkowicie opanowane. Oddziały partyzanckie miały zawsze oparcie w społeczeństwie i czuły się pewnie w terenie.

Rozkaz operacyjny 1/44 z 17 lipca 1944 r., oprócz zadań dla Obwodów i oddziałów partyzanckich, zawierał plan mobilizacji, odtworzenia 2 DP Leg., 7 DP i 28 DP oraz przekształcenie oddziałów i obwodowych mobilizowanych grup w jednostki wojskowe: dywizje, pułki, bataliony, kompanie, plutony. Z braku uzbrojenia nie wszystkie objęte planem mobilizacyjnym jednostki udało się utworzyć. Odbywało się to w ścisłej konspiracji i bez rozgłosu.

4 pp Leg. w marszu na koncentrację. Na pierwszym planie por. „Barabasz” (Marian Sołtysiak).

Zadanie ogólne Okręgu na okres „Planu Burza” obejmowało uderzenie na Niemców wszystkimi siłami, w momencie zbliżania się frontu wschodniego i odwrotu wojsk nieprzyjaciela, i było ukierunkowane na następujące działania:

• Niszczenie cofających się sił niemieckich.
• Niedopuszczenie do stabilizacji frontu na terenie Okręgu.
• Ochrona ludności.
• Przygotowanie oddziałów oraz władz wojskowych do wystąpienia zbrojnego i administracji cywilnej do działań w warunkach wojennych.

Uzupełniający rozkaz operacyjny oparty na wytycznych KG AK wyznaczał zadania bardziej szczegółowe, między innymi:

• Opanowanie większych miast: Radomia, Kielc, Częstochowy i Skarżyska.
• Opanowanie i utrzymanie przepraw na Wiśle.
• Opanowanie trzech istniejących na terenie Okręgu lotnisk, dla przyjęcia pomocy z powietrza.

Od pierwszych dni lipca na terenie Okręgu, w trakcie mobilizacji i przemarszów, rozpoczęły się walki, które w miarę upływu czasu się nasilały. Podstawowym zadaniem była walka z wrogiem i ochrona ludności. Niewątpliwie największym osiągnięciem organizacyjnym Okręgu było utworzenie Korpusu „Jodła”, pod dowództwem płk. Jana Zientarskiego ps. „Ein”, „Mieczysław”, w sztabowym opracowaniu ppłk. dypl. Wojciecha Borzobohatego ps. „Jelita”, „Wojan”. Wiele szczegółów dotyczących jego organizacji zamieszczonych zostało w numerze 32 „Zeszytów Kombatanckich” (czerwiec-lipiec 2002).

Po zaniechaniu marszu na pomoc Powstaniu Warszawskiemu, Oddziały AK skierowano do walk na terenie Okręgu. Czteromiesięczne działania bojowe pułków, batalionów wiązały efektywnie około 3 dywizji nieprzyjaciela, który ponosił dość znaczne straty w zabitych i rannych oraz w uzbrojeniu. Ten okres walk partyzanckich na ziemi kieleckiej obfitował w wiele większych i mniejszych starć, w większości pomyślnych dla naszych pułków. W walkach tych okrzepły oddziały świeżo zmobilizowane, zwiększyły się stany liczbowe i znacznie poprawił się stan uzbrojenia.

W oddawanym obecnie do rąk czytelników numerze 37 zamieszczone zostały wspomnienia byłych uczestników wydarzeń dotyczących w znacznej mierze „Planu Burza” z Obwodów ZWZ-AK Buskiego, Iłżeckiego, Kieleckiego, Końskiego, Sandomierskiego, Włoszczowskiego.

Opracowane przez Redakcję przekazane wspomnienia i opisy zawierają wiele nieznanych szczegółów działań konspiracyjnych i bojowych oraz ukazują odczucia relacjonujących je osób, które należy przypomnieć, odtwarzają bowiem historię i klimat tego trudnego okresu walki z okupantem hitlerowskim.

Odznaki pamiątkowe pułków (w znacznej mierze wzorowane na przedwojennych), które brały udział w „Planie Burza”.